มูลนิธิชุมชนสงขลา (Songkhla Community Foundation)

"บทเรียนจาก 15 ปี ธรรมนูญสุขภาพภาคใต้"

1-2 กันยายน 2566 เครือข่ายที่ดำเนินการธรรมนูญสุขภาพตำบลในพื้นที่ภาคใต้มาร่วมแลกเปลี่ยนบทเรียนการดำเนินงานกัน ณ บ้านช่องฟืน อ.ปากพะยูน จ.พัทลุง

โดยมีสนง.คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ(สช.)สนับสนุนการดำเนินงาน

ประกอบด้วยพื้นที่ดำเนินการธรรมนูญเชิงพื้นที่ซึ่งเป็นต้นแบบ ได้แก่ ทต.ชะแล้(แห่งแรก ปี 2552) อบต.นาทอน ร่วมแลกเปลี่ยนกับพื้นที่ดำเนินการใหม่ ที่มีทั้งธรรมนูญเชิงประเด็น เชิงกลุ่มเฉพาะ บางแห่งใช้กติกาหรือข้อตกลงสร้างวิถีปฎิบัติ กติกาเหล่านี้ทำไปปรับปรุงไป เช่นกรณีบ้านช่องฟืนชุมชนได้ใช้เพื่อพิทักษ์ฐานทรัพยากร ฟื้นฟูทรัพยากร สร้างความเข้มแข้งให้กับสมาชิกที่เข้าร่วม การแลกเปลี่ยนรอบนี้มีหน่วยสนับสนุนและพี่เลี้ยงเข้ามาหนุนเสริมอย่างใกล้ชิด บทเรียนร่วม

1)ธรรมนูญที่ดำเนินการระยะแรกจะเน้นการสร้างภาพฝันหรือทิศทางการพัฒนาของพื้นที่ร่วมกัน มีหลายหมวด หลายด้าน ต่อมาเริ่มพัฒนาเป็นเขิงประเด็น ไม่ทำมาก เน้นการปฎิบัติเป็นกติกาหรือข้อตกลงมากกว่าเน้นทิศทางการพัฒนาอันเป็นนโยบายสาธารณะ เช่นนั้นแล้ว กติกานำไปสู่รูปธรรมและความรู้จากการลงมือทำ ค่อยขยายผลความรู้ตัวแบบนั้น ยกระดับไปสู่ทิศทางการพัฒนา ขยายผลสร้างแนวร่วมต่อไป

2)การมีส่วนร่วมและรู้สึกเป็นเจ้าของ จะนำไปสู่ความยั่งยืนและการขับเคลื่อนร่วมกัน ไม่ตกเป็นภาระของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเกินไป การมีผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเข้ามาเป็นเจ้าภาพร่วมเป็นเจ้าของร่วมจึงเป็นเรื่องสำคัญ ผู้นำเปลี่ยนจากการสั่งการมาเป็นประสานงาน หรือนำเอง ทำเองเฉพาะเรื่องที่ตนรับผิดชอบหรือชำนาญการ

3)ไม่สามารถดำเนินการคนเดียวได้ แม้จะอาศัยภาวะผู้นำแต่สุดท้ายระบบทีมหรือเครือข่ายความร่วมมือจะนำไปสู่ความยั่งยืนมากกว่าตัวบุคคล ทำเป็นระบบก็จริงแต่ก็ยืดหยุ่น ที่สำคัญคือการพัฒนาคนและแสวงหาภาคีอันเป็นปัจจัยเอื้อมาเกื้อหนุน

4)ธรรมนูญที่ดีจะสอดคล้องกับวิถีชุมชน ฐานทรัพยากร ฐานภูมิปัญญา หลากหลายไปตามพื้นที่ดำเนินการ เป็นนโยบายสาธารณะของพื้นที่ เช่นนั้นแล้ว ชื่อ ภาษา รูปแบบ กิจกรรม สิ่งต่างๆเหล่านี้เป็นไปเพื่อสนองตอบคนในมากกว่าคนภายนอก

5)ทำจากง่ายไปยาก จัดลำดับความสำคัญ สร้างวาระร่วม มีการกระตุ้นปลุกให้ตื่น/อุ่นให้ร้อนอยู่สม่ำเสมอ

6)ประเด็นร่วม ทุกข์ร่วม สุขร่วม เป็นฐานสร้างพลังร่วม

7)เชื่อมั่นในพลังของคน ทุกคนสามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงได้

8)รูปธรรมความสำเร็จ การจัดการความรู้ การสื่อสารสาธารณะคือจุดคานงัดของความยั่งยืน


ชาคริต โภชะเรือง  บันทึกเรืองราว