มูลนิธิชุมชนสงขลา (Songkhla Community Foundation)

มูลนิธิชุมชนสงขลา เปิดเวทีพัฒนาศักยภาพภาวะผู้นำเพื่อชุมชนและสังคม โดยจัดขึ้นเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2552 ที่ผ่านมา ณ โรงแรมสิงห์โกลเด้นเพลส ได้เชิญ รศ.ดร.นิกร วัฒนพนม กรรมการมูลนิธิเพื่อการพัฒนาผู้นำธุรกิจและชุมชน ซึ่งเป็นองค์กรที่พัฒนาศักยภาพของผู้นำธุรกิจ และผู้นำทางชุมชน โดยในวันนั้น รศ.ดร.นิกร วัฒนพนมจุดประกาย “การพัฒนาศักยภาพภาวะผู้นำชุมชนและสังคม” โดยกล่าวถึงประเทศเกาหลีและสิงคโปร์ ซึ่งเมื่อ 10 ปีก่อน เป็นประเทศค่อนข้างจะมีภัยพิบัติมหาศาล การเพาะปลูกค่อนข้างจะอดอยาก แต่เมื่อเวลาผ่านไป 20 กว่าปี ก็สามารถสร้างประเทศให้เป็นประเทศชั้นนำในโลกได้

ซึ่งเมื่อเทียบกับประเทศไทยของเราค่อนข้างต่างกันโดยสิ้นเชิง ประเทศไทยมีธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ มีภัยธรรมชาติน้อยกว่า มีความสงบที่ดีกว่าในหลายๆ ประเทศ เมื่อเปรียบเทียบกับสิงคโปร์และเกาหลี ไทยมีจุดแข็งทั้งนั้น แต่ทำไมประเทศที่มีจุดอ่อนทั้งหลายไปได้ไกลกว่าเรา ดูจากสภาพของประเทศไทย นานมากแล้วที่เห็นสภาพข้างทางรถไฟที่มีชุมชนแออัด ทำไมจึงเป็นแบบนั้นทั้งที่เป็นประเทศที่มีแต่จุดแข็ง ยิ่งไปกว่านั้นมาตรฐานความเป็นอยู่ของผู้คนด้อยกว่า ความเป็นอยู่เชิงสังคมเสื่อมทรามลง ทางวัตถุต่ำลง ทางจิตใจก็แย่ลง สิ่งแวดล้อมก็แย่ลง โจรผู้ร้ายก็ชุกชุม สกปรกมากว่า อนามัยแย่กว่า การศึกษาคุณภาพต่ำลง ศาสนาก็แย่ลง ทำไมถึงเป็นอย่างนั้น

ทำไมประเทศไทยจึงเป็นเช่นนั้น?

เพราะพฤติกรรมและการปฏิบัติของคนไทย ของธุรกิจของไทย ของราชการ รวมทั้งการเมืองภาครัฐ มุ่งหาประโยชน์ส่วนตน ครอบครัว และพวกพ้อง ถ้าแสวงหาบนความถูกต้องไม่เป็นไร แต่สิ่งที่ยิ่งนับวันยิ่งทวีความรุนแรงมากขึ้น คือ บนความเสียหายแกผู้อื่นและสังคม และไม่เกรงกลัวต่อกฎหมายและบาป สิ่งเหล่านี้ถูกสะสมและทวีความรุนแรงมากขึ้นตามลำดับ ในทุกกลุ่มเป้าหมายและในทุกระดับชั้น ทุกสาขาอาชีพ เหตุการณ์ต่างๆ ค่อยๆ ถูกสะสม อัตราความรุนแรงก็เพิ่มขึ้นตามลำดับ เพราะวิธีคิดคือ อยากได้ง่าย อยากได้มาก อยากได้เร็ว โดยไม่แคร์ว่าจะใช้วิธีอะไรทั้งนั้น เมื่อด้วยวีแบบนี้ก็ส่อถึงพฤติกรรม ไม่เกรงกลัวกฎหมาย เพราะคิดว่ากฎหมายสามารถเลือกปฏิบัติได้ จึงนำไปสู่การปฏิบัติ

การสร้างคนคืออะไร? การสร้างคุณลักษณะของคนมีอยู่ 3 ประการ 1.มีความรู้วิชาการที่เพียงพอ ระดับพื้นฐานอ่านออกเขียนได้ 2. เตรียมตัวไปเพื่อประกอบสัมมาอาชีพ และการเลี้ยงดู พร้อมกับการมีชีวิตอยู่ได้ 3. สิ่งที่จะเตรียมให้คนสามารถอยู่ใช้ชีวิตที่ถูกต้อง คือ characteristic ของคนตั้งแต่เล็กจนโต อังกฤษเป็นประเทศหนึ่งที่สร้างสิ่งนี้ตั้งแต่เด็ก

การสร้างคนที่จะเป็นกุญแจที่สำคัญที่สุด คือ การสร้างภาวะผู้นำ ทุกคนมีภาวะผู้นำหรือไม่ที่จะสร้างชุมชนเข้มแข็งให้น่าอยู่ เป็นชุมชนในฝันของท่าน ท่านจะทำสิ่งเหล่านั้นได้ ท่านต้องให้คนในชุมชนของท่าน Leading a way คนในชุมชนสามารถกำหนดทางเดินที่จะเดิน นำตัวเองได้ ถ้าเรานำตัวเองได้ก็สามารถจะนำครอบครัวได้ ชุมชนได้ นำสังคม นำประเทศได้ และยิ่งในโลกปัจจุบันซับซ้อนมาก ถ้าคนในระดับองค์กรตั้งแต่ระดับผู้จัดการลงไปข้างล่าง ถ้าทำอะไรแล้วต้องถามเจ้าของอยู่ตลอดเวลา ธุรกิจจะไปรอดหรือ?

การสร้างภาวะผู้นำ คือ สร้างสิ่งที่เค้าสามารถมีเข็มทิศเดินไปด้วย สามารถที่จะนำทิศทางที่เค้าจะไปได้ สามารถจะเป็นผู้นำทางความคิด ทั้งทิศทาง ทั้งความคิด และทั้งการกระทำ

มีบุคคลจากประเทศต่างๆ ที่มีภาวะความเป็นผู้นำ เช่น SUMITOMO เป็นชาวญี่ปุ่น SUMITOMO เป็นผู้ก่อตั้ง SUMITOMO GROUP เป็นบริษัทที่มีมานานกว่า 400 ปี ซึ่งธุรกิจจะต้องอยู่บนพื้นฐานของคุณธรรม และการจัดการที่ดี ไม่ใช่มุ่งแสวงหาผลประโยชน์กำไรเพียงอย่างเดียว ประการที่ 1 SUMITOMO จะต้องประสบความเข้มแข็ง มั่งคั่งและร่ำรวยต่อไป จะต้องเน้นในแง่ของคุณธรรมเป็นอันดับ 1 และการจัดการทางธุรกิจที่ดี ประการที่ 2 SUMITOMO จะจัดการทางธุรกิจด้วยสายตาที่ยาวไกล และยืดหยุ่นได้ และต้องสนองตอบภาวะเปลี่ยนแปลงของสภาวะแวดล้อมบนโลกใบนี้ ไม่ว่าสถานการณ์ใดๆ จะเกิดขึ้น เศรษฐกิจจะตกต่ำ สงครามจะเกิด การปกครองจะเป็นระบอบใดก็ตามแต่ อย่าได้ทำอะไรที่หวังผลง่ายๆ เร็วๆ และอย่างโง่ๆ นั้นคือสิ่งที่เค้าเขียนมา 359 ปี ที่ทันสมัย และยังจะทันสมัยต่อๆ ไป

อีกตัวอย่างหนึ่ง เป็นของยุโรป IKEA เริ่มจากคนที่ยากจน แต่สามารถสร้างบริษัทเฟอร์นิเจอร์ที่ส่งได้ทั่วโลก และขายได้เป็นอันดับ 1 ทั่วโลก IKEA เขาดำรงอยู่เพื่อต้องการสร้างชีวิตผู้คน การดำรงชีวิตของผู้คนให้ดีกว่าเดิม เพื่อต้องการตอบสนองความต้องการ เพื่อให้สินค้าจากเฟอร์นิเจอร์ออกแบบได้ดี และราคาต่ำ ที่คนในโลกใบนี้จะสามารถหาซื้อได้ นั่นคือสิ่งที่เค้าดำรง และคนๆ นี้ยังมีชีวิตอยู่ อายุตอนนี้ 83 ปี  Ingvar Kamprad เป็นมหาเศรษฐีอันดับที่ 5 ของโลกในปีนี้ เขามีปรัชญาในการทำธุรกิจ

อีกคนที่เรารู้จักกันคือ John D.Rockefeller เมื่อ 1913 เมื่อเกือบ 90 กว่าปีที่แล้ว มีเงินอยู่กว่า 1 พันล้านเหรียญ แบ่งให้ลูกหลาย 500 แล้วอีก 500 มาสร้างในสิ่งที่เรียกว่ามูลนิธิ มาสร้างมหาวิทยาลัยยอร์คชิคาโก สร้างสถาบันล๊อกกี้เฟรนเรอร์ ซึ่งสถาบันเป็นสถาบันวิจัยทางด้านการแพทย์ อยู่ที่นิวยอร์ก นอกจากการศึกษาแล้ว ในส่วนของสิ่งแวดล้อม ต้นแบบคือ  John D.Rockefeller และลุกชาย เค้ามีบ้านอบู่ริมแม่น้ำ และมองเห็นภูเขาที่ถูกทำลายทุกวันๆ เอาไปสร้างถนนและอาคาร John D.Rockefeller ทนดูไม่ไหว เลยขอซื้อภูเขาทั้งหมด และยกให้กับมลรัฐนิวยอร์ก ให้รักษาสภาพเดิมและให้สร้างป่าขึ้น

อีกคนหนึ่งคือ บริษัท WAL MART เริ่มจากร้านกระจอกๆ ซื้อเฟรนชายด์เมื่อปี 1945 โดยใช้แนวคิดจนสามารถที่จะสร้าง WAL MART ตอนนี้เป็นร้านค้าปลีกอันดับที่ 1 ของโลก และก็มียอดขายเป็นอันดับหนึ่งของโลก สิ่งที่ต้องการทำธุรกิจ คือ ต้องการจะขายสินค้าที่ถูก ทุกๆวันแก่ลูกค้า ทั้งหมดนี้คือ “วิธีคิด”

ทั้งหมดนี้ที่ยกตัวอย่างเพื่อต้องการให้นักธุรกิจ และเครือข่ายด้านชุมชนเห็นว่า พ่อค้าที่จะเอากำไรอย่างเดียวมี 99.99% ส่วน .01% ทำอะไรเพื่อสังคม ไม่ใช่พ่อค้าจะเป็นคนเลวหมด เพราะว่าบางครั้งคนที่ทำงานทางด้านชุมชน ทางสังคมจะคิดว่าพ่อค้าเลวหมด หรือมุ่งหากำไรอย่างเดียวซึ่งมันไม่ใช่ ในโลกใบนี้ยังมีอีกเยอะในลักษณะนั้น

แล้วประเทศที่ท่านอยู่ตอนนี้ เศรษฐีทั้งหลาย?
ประเทศไทย....จัดงานบุญ งานบวช งานแต่ง เกินฐานะ ตอนแรกนึกว่าภาคใต้ไม่มี แต่จริงๆ เหมือนกันหมด ไม่ว่าจะไทย จีน มุสลิม เหมือนกันหมด ตัวอย่างที่ดีๆ ไม่ได้เอามา เอาตัวอย่างที่ไม่ดีมา ประการที่ 1 การจัดงานที่เกินตัว เกินฐานนะ ประการที่ 2 รสนิยมสูงกว่ารายได้ ใช้เงินผิดประเภท ใช้เงินเกินตัว ในฐานะที่ท่านจะสร้างชุมชนเข้าแข็ง มีสุขภาพจิตดี ถ้าท่านไม่แก้พฤติกรรมเหล่านี้ โรคไม่หายหรอก ถ้าท่านแก้โจทย์ตรงนี้ได้ สังคม ชุมชน จะน่าอยู่มากกว่านี้

ทางออกของประเทศไทยคืออะไร? สิ่งที่อยากจะชี้ให้ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม สำหรับประเทศไทย หรือสังคมไทย ความเจริญในส่วนของกายภาพหรือวัตถุ มาตรฐานความเป็นอยู่ของผู้คนด้อยกว่าเขา ความเสื่อมทางสังคมมากกว่าเขา ความวุ่นวายทางการเมืองค่อนข้างที่จะเลวร้ายขึ้น สังคมไทยอยู่ในยุคที่เรียกว่า “ยุคมืด”

สังคมไทยกำลังเข้าสู่ความมืด สังคมไทยที่เราอยู่ทุกวันนี้ เราลองมองดูทุกภาคส่วนเสื่อมลง คุณภาพของระดับการศึกษาทุกระดับชั้น อยากจะฝากโจทย์ไว้สำหรับภาคประชาชนที่อยู่กัน ข้อที่ 1 พฤติกรรมการใช้จ่ายที่ไม่เหมาะสมและเกินตัวของชาวบ้าน ในเชิงของลูกจ้างและนักธุรกิจด้วย พวกใช้เงินผิดประเภท ใช้จ่ายเกินตัว ท่านจะแก้อย่างไร? ข้อที่ 2 วงจรอุบาทว์ของวงการทุจริตและประพฤติมิชอบเป็นทุกระดับชั้น และทุกภาคส่วน ทัศนะและคติชนที่ผิดๆ ขอให้ได้ง่าย ได้เร็ว ได้มาก โดยปราศจากความเกรงกลัวต่อกฎหมายและบาป

ท่านทั้งหลายที่อาสามาช่วยสร้างชุมชนเข้มแข็ง และชุมชนน่าอยู่ ถ้าไม่แก้วิธีคิดของคนในชุมชนและสังคม เป็นเรื่องยาก สิ่งเหล่านี้เป็นโจทย์ที่ท้าทายในทุกระดับชั้น และทุกภาคส่วนของสังคม ถ้าแก้เรื่องนี้ได้  คนใต้ช่วยตัวเองได้ ถ้าสามารเลือกนักการเมืองที่ได้ เราก็จะไม่มีนักการเมืองที่ชั่วๆ สิ่งที่พูดนี้จะเป็นสิ่งที่จุดประกายทางวิธีคิด สิ่งเหล่านี้เปรียบเสมือนมะเร็งทางสังคม ที่มันเน่าเฟะทั่วร่างกาย จับวงจรไหนก็เจอ ซึ่งวงจรการทุกจริตของทุกภาคส่วนในสังคมไทย จะป้องกัน และแก้ไขปัญหาพวกนี้ได้อย่างไร? ประเทศไทยถ้าแก้ปัญหาคน ปัญหาสังคมได้ ทุกอย่างจะดีขึ้น จะทำอะไรต้องตั้งโจทย์ให้ถูกก่อน ถ้าตั้งโจทย์ผิด จะแก้อย่างไรก็ไม่มีทางสำเร็จ จะไม่มีคำตอบที่ถูก แต่ถ้าโจทย์ถูก วิธีแก้ผิดเราก็สามารถหาวิธีแก้ใหม่

ฉันใดก็ฉันนั้น ท่านทั้งหลายปรารถนาที่จะเห็นสังคมที่น่าอยู่ เป็นสุขในสังคมไทยทุกๆ ภาคส่วน ท่านฝันที่จะเห็น Social Discovery มันเป็นสิ่งที่ค้นหาสังคมใหม่ในสังคมเก่า ท่านก็ต้องเริ่มทำและท่านก็ไม่รู้ว่าเมื่อไหร่ท่านจะพบ แต่ท่านต้องทำ ในยุคของท่านทำไม่เสร็จ ยุคต่อไปก็ทำต่อ และถ้าท่านไม่ทำก้าวแรก ก้าวสอง ก้าวสามก็จะไม่เกิด เพราะนั้นถ้าจะทำเรื่องพวกนี้จะต้องมีความมุ่งมั่น ความแน่วแน่ที่ทำ และอย่ากลัวความล้มเหลว แล้วอย่ากระสันหาความสำเร็จ และอย่าหวังรางวัลในสิ่งที่ทำ ขอให้ได้ทำในสิ่งที่หัวใจพึงปรารถนา เพราะการทำ Social Discovery เป็นเรื่องที่ยากยิ่ง วันนี้มาเพื่อที่จะบอกท่านทั้งหลายที่ทำมาเป็นหลายๆปี ขอให้มีความมุ่งมั่น มีหัวใจที่จะทำต่อไป